Difference(s) between text #12348 and text #158986

Go to the Instructions

11Mater ades, mater florum, ludis celebranda iocisis!<b>P. OVIDI NASONIS FASTORVM LIBER QVINTVS</b>
22Incipes Aprili, transis in tempora Mai:
33Alter te fugiens, cum venit, alter habet.Quaeritis unde putem Maio data nomina mensi?
44Cum tua sint cedantque tibi confimia mensum, non satis est liquido cognita causa mihi.
55Et covenit in laudes ille vel ille tuas.ut stat et incertus qua sit sibi nescit eundum,
66Circ' in hunc exit... cum videt ex omni parte, viator, iter,
77sic, quia posse datur diversas reddere causas, 5
88Cur tamen, ut dantur vestes... albae, qua ferar ignoro, copiaque ipsa nocet.
99Sic haec est cultu versicolore decens?dicite, quae fontes Aganippidos Hippocrenes,
1010An quia maturis albescit messis atistis, grata Medusaei signa, tenetis, equi.
1111Et color et species floribus omnis inset?dissensere deae; quarum Polyhymnia coepit
1212Annuit, et motis flores cecidere capillis, prima (silent aliae, dictaque mente notant): 10
1313Accidere in mensas ut rose missa solet.'post chaos ut primum data sunt tria corpora mundo
1414 inque novas species omne recessit opus,
1515Mater ades, mater florum, ludis celebranda iocisis!pondere terra suo subsedit et aequora traxit:
1616Distulerem partes mense priore tuas, at caelum levitas in loca summa tulit;
1717Incipes Aprili, transis in tempora Mai:sol quoque cum stellis nulla gravitate retentus 15
1818 et vos, Lunares, exsiluistis, equi.
1919Quaerere conabar, quare lascivia maiorsed neque terra diu caelo, nec cetera Phoebo
2020His foret in ludis liberiorque iocus, sidera cedebant: par erat omnis honos.
2121Sed mihi succurrit numen non esse severum.saepe aliquis solio, quod tu, Saturne, tenebas,
2222Tempora sutilibus cinguntur pota coronis, ausus de media plebe sedere deus: 20
2323Latet iniecta splendida mensa rosa;nec latus Oceano quisquam deus advena iunxit,
2424Et ebrius incinctis philyra conviva capillis saltat. et Themis extremo saepe recepta loco est,
2525donec Honor placidoque decens Reverentia voltu
2626Nulla corcnata peraguntur sera fronte, corpora legitimis imposuere toris.
2727Nec liquidae vinctis flore bibuntur aquae;hinc sata Maiestas, hos est dea censa parentes, 25
2828Donec eras mixtus nullis, Acheloe, racemis, quaque die partu est edita, magna fuit.
2929Et gratia sumendae non erat ullae rosae.nec mora, consedit medio sublimis Olympo
3030Bacchus amat flores: Baccho plaucisse coronam aurea, purpureo conspicienda sinu;
3131Ex Ariadeo sidere nosse potes.consedere simul Pudor et Metus. omne videres
3232Scaene levis decet hanc: ... non est numen ad hanc voltus composuisse suos. 30
3333Illa coturnas inter habenda deas.protinus intravit mentes suspectus honorum:
3434 fit pretium dignis, nec sibi quisque placet.
3535Floreat ut toto carmen Nasonis in aevo,hic status in caelo multos permansit in annos,
3636sparge, precor, donis pectora nostra tuis. dum senior fatis excidit arce deus.
37Terra feros partus, immania monstra, Gigantas 35
38 edidit ausuros in Iovis ire domum.
39mille manus illis dedit et pro cruribus angues,
40 atque ait "in magnos arma movete deos."
41exstruere hi montes ad sidera summa parabant
42 et magnum bello sollicitare Iovem; 40
43fulmina de caeli iaculatus Iuppiter arce
44 vertit in auctores pondera vasta suos.
45his bene Maiestas armis defensa deorum
46 restat, et ex illo tempore culta manet.
47assidet inde Iovi, Iovis est fidissima custos, 45
48 et praestat sine vi sceptra timenda Iovi.
49venit et in terras: coluerunt Romulus illam
50 et Numa, mox alii, tempore quisque suo.
51illa patres in honore pio matresque tuetur,
52 illa comes pueris virginibusque venit; 50
53illa datos fasces commendat eburque curule,
54 illa coronatis alta triumphat equis.'
55finierat voces Polyhymnia: dicta probarunt
56 Clioque et curvae scita Thalia lyrae.
57excipit Uranie: fecere silentia cunctae, 55
58 et vox audiri nulla, nisi illa, potest.
59'magna fuit quondam capitis reverentia cani,
60 inque suo pretio ruga senilis erat.
61Martis opus iuvenes animosaque bella gerebant,
62 et pro dis aderant in statione suis; 60
63viribus illa minor nec habendis utilis armis
64 consilio patriae saepe ferebat opem;
65nec nisi post annos patuit tunc curia seros,
66 nomen et aetatis mite senatus habet.
67iura dabat populo senior, finitaque certis 65
68 legibus est aetas unde petatur honor,
69et medius iuvenum, non indignantibus ipsis,
70 ibat, et interior, si comes unus erat.
71verba quis auderet coram sene digna rubore
72 dicere? censuram longa senecta dabat. 70
73Romulus hoc vidit selectaque pectora patres
74 dixit: ad hos urbis summa relata novae.
75hinc sua maiores tribuisse vocabula Maio
76 tangor, et aetati consuluisse suae.
77et Numitor dixisse potest "da, Romule, mensem 75
78 hunc senibus", nec avum sustinuisse nepos.
79nec leve propositi pignus successor honoris
80 Iunius, a iuvenum nomine dictus, habet.'
81tunc sic, neglectos hedera redimita capillos,
82 prima sui coepit Calliopea chori: 80
83'duxerat Oceanus quondam Titanida Tethyn,
84 qui terram liquidis, qua patet, ambit aquis;
85hinc sata Pleione cum caelifero Atlante
86 iungitur, ut fama est, Pleiadasque parit.
87quarum Maia suas forma superasse sorores 85
88 traditur et summo concubuisse Iovi.
89haec enixa iugo cupressiferae Cyllenes
90 aetherium volucri qui pede carpit iter;
91Arcades hunc Ladonque rapax et Maenalos ingens
92 rite colunt, luna credita terra prior. 90
93exul ab Arcadia Latios Euander in agros
94 venerat, impositos attuleratque deos.
95hic, ubi nunc Roma est, orbis caput, arbor et herbae
96 et paucae pecudes et casa rara fuit:
97quo postquam ventum est, "consistite", praescia mater 95
98 "nam locus imperii rus erit istud" ait.
99et matri et vati paret Nonacrius heros,
100 inque peregrina constitit hospes humo;
101sacraque multa quidem, sed Fauni prima bicornis
102 has docuit gentes alipedisque dei. 100
103semicaper, coleris cinctutis, Faune, Lupercis,
104 cum lustrant celebres verbera secta vias;
105at tu materno donasti nomine mensem,
106 inventor curvae, furibus apte, fidis.
107nec pietas haec prima tua est: septena putaris, 105
108 Pleiadum numerum, fila dedisse lyrae.'
109haec quoque desierat: laudata est voce suarum.
110 quid faciam? turbae pars habet omnis idem.
111gratia Pieridum nobis aequaliter adsit,
112 nullaque laudetur plusve minusve mihi. 110
113
1141. A K : MAI : F
115
116Ab Iove surgat opus. prima mihi nocte videnda
117 stella est in cunas officiosa Iovis:
118nascitur Oleniae signum pluviale Capellae;
119 illa dati caelum praemia lactis habet.
120Nais Amalthea, Cretaea nobilis Ida, 115
121 dicitur in silvis occuluisse Iovem.
122huic fuit haedorum mater formosa duorum,
123 inter Dictaeos conspicienda greges,
124cornibus aeriis atque in sua terga recurvis,
125 ubere, quod nutrix posset habere Iovis. 120
126lac dabat illa deo; sed fregit in arbore cornu,
127 truncaque dimidia parte decoris erat.
128sustulit hoc nymphe cinxitque recentibus herbis,
129 et plenum pomis ad Iovis ora tulit.
130ille ubi res caeli tenuit solioque paterno 125
131 sedit, et invicto nil Iove maius erat,
132sidera nutricem, nutricis fertile cornu
133 fecit, quod dominae nunc quoque nomen habet.
134Praestitibus Maiae Laribus videre Kalendae
135 aram constitui parvaque signa deum: 130
136voverat illa quidem Curius, sed multa vetustas
137 destruit; et saxo longa senecta nocet.
138causa tamen positi fuerat cognominis illis
139 quod praestant oculis omnia tuta suis:
140stant quoque pro nobis et praesunt moenibus Urbis, 135
141 et sunt praesentes auxiliumque ferunt.
142at canis ante pedes saxo fabricatus eodem
143 stabat: quae standi cum Lare causa fuit?
144servat uterque domum, domino quoque fidus uterque:
145 compita grata deo, compita grata cani. 140
146exagitant et Lar et turba Diania fures:
147 pervigilantque Lares, pervigilantque canes.
148bina gemellorum quaerebam signa deorum
149 viribus annosae facta caduca morae:
150mille Lares Geniumque ducis, qui tradidit illos, 145
151 Urbs habet, et vici numina terna colunt.
152quo feror? Augustus mensis mihi carminis huius
153 ius dabit: interea Diva canenda Bona est.
154est moles nativa, loco res nomina fecit:
155 appellant Saxum; pars bona montis ea est. 150
156huic Remus institerat frustra, quo tempore fratri
157 prima Palatinae signa dedistis aves;
158templa patres illic oculos exosa viriles
159 leniter adclivi constituere iugo.
160dedicat haec veteris Crassorum nominis heres, 155
161 virgineo nullum corpore passa virum:
162Livia restituit, ne non imitata maritum
163 esset et ex omni parte secuta ~virum~.
164
1652. B F
166
167Postera cum roseam pulsis Hyperionis astris
168 in matutinis lampada tollet equis,
169frigidus Argestes summas mulcebit aristas,
170 candidaque a Calabris vela dabuntur aquis.
171at simul inducent obscura crepuscula noctem,
172 pars Hyadum toto de grege nulla latet.
173ora micant Tauri septem radiantia flammis, 165
174 navita quas Hyadas Graius ab imbre vocat;
175pars Bacchum nutrisse putat, pars credidit esse
176 Tethyos has neptes Oceanique senis.
177nondum stabat Atlas umeros oneratus Olympo
178 cum satus est forma conspiciendus Hyas: 170
179hunc stirps Oceani maturis nixibus Aethra
180 edidit et nymphas, sed prior ortus Hyas.
181dum nova lanugo est, pavidos formidine cervos
182 terret, et est illi praeda benigna lepus:
183at postquam virtus annis adolevit, in apros 175
184 audet et hirsutas comminus ire leas;
185dumque petit latebras fetae catulosque leaenae,
186 ipse fuit Libycae praeda cruenta ferae.
187mater Hyan et Hyan maestae flevere sorores
188 cervicemque polo subpositurus Atlas. 180
189victus uterque parens tamen est pietate sororum:
190 illa dedit caelum, nomina fecit Hyas.
191'Mater, ades, florum, ludis celebranda iocosis:
192 distuleram partes mense priore tuas.
193incipis Aprili, transis in tempora Maii: 185
194 alter te fugiens, cum venit alter habet.
195cum tua sint cedantque tibi confinia mensum,
196 convenit in laudes ille vel ille tuas.
197Circus in hunc exit clamataque palma theatris;
198 hoc quoque cum Circi munere carmen eat. 190
199ipsa doce quae sis: hominum sententia fallax;
200 optima tu proprii nominis auctor eris.'
201sic ego; sic nostris respondit diva rogatis
202 (dum loquitur, vernas efflat ab ore rosas):
203'Chloris eram quae Flora vocor: corrupta Latino 195
204 nominis est nostri littera Graeca sono.
205Chloris eram, nymphe campi felicis, ubi audis
206 rem fortunatis ante fuisse viris.
207quae fuerit mihi forma, grave est narrare modestae;
208 sed generum matri repperit illa deum. 200
209ver erat, errabam; Zephyrus conspexit, abibam;
210 insequitur, fugio: fortior ille fuit.
211et dederat fratri Boreas ius omne rapinae,
212 ausus Erecthea praemia ferre domo.
213vim tamen emendat dando mihi nomina nuptae, 205
214 inque meo non est ulla querella toro.
215vere fruor semper: semper nitidissimus annus,
216 arbor habet frondes, pabula semper humus.
217est mihi fecundus dotalibus hortus in agris;
218 aura fovet, liquidae fonte rigatur aquae: 210
219hunc meus implevit generoso flore maritus,
220 atque ait "arbitrium tu, dea, floris habe."
221saepe ego digestos volui numerare colores,
222 nec potui: numero copia maior erat.
223roscida cum primum foliis excussa pruina est 215
224 et variae radiis intepuere comae,
225conveniunt pictis incinctae vestibus Horae,
226 inque leves calathos munera nostra legunt;
227protinus accedunt Charites, nectuntque coronas
228 sertaque caelestes implicitura comas. 220
229prima per immensas sparsi nova semina gentes:
230 unius tellus ante coloris erat;
231prima Therapnaeo feci de sanguine florem,
232 et manet in folio scripta querella suo.
233tu quoque nomen habes cultos, Narcisse, per hortos, 225
234 infelix, quod non alter et alter eras.
235quid Crocon aut Attin referam Cinyraque creatum,
236 de quorum per me volnere surgit honor?
237Mars quoque, si nescis, per nostras editus artes:
238 Iuppiter hoc, ut adhuc, nesciat usque, precor. 230
239sancta Iovem Iuno nata sine matre Minerva
240 officio doluit non eguisse suo.
241ibat ut Oceano quereretur facta mariti;
242 restitit ad nostras fessa labore fores.
243quam simul aspexi, "quid te, Saturnia", dixi 235
244 "attulit?" exponit, quem petat, illa, locum;
245addidit et causam. verbis solabar amicis.
246 "non" inquit "verbis cura levanda mea est.
247si pater est factus neglecto coniugis usu
248 Iuppiter, et solus nomen utrumque tenet, 240
249cur ego desperem fieri sine coniuge mater,
250 et parere intacto, dummodo casta, viro?
251omnia temptabo latis medicamina terris,
252 et freta Tartareos excutiamque sinus."
253vox erat in cursu: voltum dubitantis habebam. 245
254 "nescioquid, nymphe, posse videris" ait.
255ter volui promittere opem, ter lingua retenta est:
256 ira Iovis magni causa timoris erat.
257"fer, precor, auxilium" dixit, "celabitur auctor",
258 et Stygiae numen testificatur aquae. 250
259"quod petis, Oleniis" inquam "mihi missus ab arvis
260 flos dabit: est hortis unicus ille meis.
261qui dabat, 'hoc' dixit 'sterilem quoque tange iuvencam,
262 mater erit': tetigi, nec mora, mater erat."
263protinus haerentem decerpsi pollice florem; 255
264 tangitur, et tacto concipit illa sinu.
265iamque gravis Thracen et laeva Propontidos intrat,
266 fitque potens voti, Marsque creatus erat.
267qui memor accepti per me natalis "habeto
268 tu quoque Romulea" dixit "in urbe locum." 260
269forsitan in teneris tantum mea regna coronis
270 esse putes. tangit numen et arva meum.
271si bene floruerint segetes, erit area dives:
272 si bene floruerit vinea, Bacchus erit;
273si bene floruerint oleae, nitidissimus annus, 265
274 pomaque proventum temporis huius habent.
275flore semel laeso pereunt viciaeque fabaeque,
276 et pereunt lentes, advena Nile, tuae.
277vina quoque in magnis operose condita cellis
278 florent, et nebulae dolia summa tegunt. 270
279mella meum munus: volucres ego mella daturas
280 ad violam et cytisos et thyma cana voco.'
281nos quoque idem facimus tunc, cum iuvenalibus annis
282 luxuriant animi, corporaque ipsa vigent.
283talia dicentem tacitus mirabar; at illa 275
284 'ius tibi discendi, siqua requiris' ait.
285'dic, dea', respondi 'ludorum quae sit origo.'
286 vix bene desieram, rettulit illa mihi:
287'cetera luxuriae nondum instrumenta vigebant;
288 aut pecus aut latam dives habebat humum 280
289(hinc etiam locuples, hinc ipsa pecunia dicta est);
290 sed iam de vetito quisque parabat opes.
291venerat in morem populi depascere saltus,
292 idque diu licuit, poenaque nulla fuit;
293vindice servabat nullo sua publica volgus, 285
294 iamque in privato pascere inertis erat.
295plebis ad aediles perducta licentia talis
296 Publicios; animus defuit ante viris.
297rem populus recipit, multam subiere nocentes:
298 vindicibus laudi publica cura fuit. 290
299multa data est ex parte mihi, magnoque favore
300 victores ludos instituere novos;
301parte locant clivum, qui tunc erat ardua rupes,
302 utile nunc iter est, Publiciumque vocant.'
303annua credideram spectacula facta: negavit, 295
304 addidit et dictis altera verba suis:
305'nos quoque tangit honor: festis gaudemus et aris,
306 turbaque caelestes ambitiosa sumus.
307saepe deos aliquis peccando fecit iniquos,
308 et pro delictis hostia blanda fuit; 300
309saepe Iovem vidi, cum iam sua mittere vellet
310 fulmina, ture dato sustinuisse manum.
311at si neglegimur, magnis iniuria poenis
312 solvitur, et iustum praeterit ira modum.
313respice Thestiaden: flammis absentibus arsit; 305
314 causa est, quod Phoebes ara sine igne fuit.
315respice Tantaliden: eadem dea vela tenebat;
316 virgo est, et spretos bis tamen ulta focos.
317Hippolyte infelix, velles coluisse Dionen,
318 cum consternatis diripereris equis. 310
319longa referre mora est correcta oblivia damnis:
320 me quoque Romani praeteriere patres.
321quid facerem, per quod fierem manifesta doloris?
322 exigerem nostrae qualia damna notae?
323excidit officium tristi mihi: nulla tuebar 315
324 rura, nec in pretio fertilis hortus erat;
325lilia deciderant, violas arere videres,
326 filaque punicei languida facta croci.
327saepe mihi Zephyrus "dotes corrumpere noli
328 ipsa tuas" dixit: dos mihi vilis erat. 320
329florebant oleae, venti nocuere protervi:
330 florebant segetes, grandine laesa seges.
331in spe vitis erat, caelum nigrescit ab Austris
332 et subita frondes decutiuntur aqua.
333nec volui fieri nec sum crudelis in ira; 325
334 cura repellendi sed mihi nulla fuit.
335convenere patres, et, si bene floreat annus,
336 numinibus nostris annua festa vovent.
337adnuimus voto: consul cum consule ludos
338 Postumio Laenas persoluere mihi.' 330
339Quaerere conabar quare lascivia maior
340 his foret in ludis liberiorque iocus;
341sed mihi succurrit numen non esse severum,
342 aptaque deliciis munera ferre deam.
343tempora sutilibus cinguntur tota coronis, 335
344 et latet iniecta splendida mensa rosa;
345ebrius incinctis philyra conviva capillis
346 saltat, et imprudens utitur arte meri;
347ebrius ad durum formosae limen amicae
348 cantat, habent unctae mollia serta comae. 340
349nulla coronata peraguntur seria fronte,
350 nec liquidae vinctis flore bibuntur aquae;
351donec eras mixtus nullis, Acheloe, racemis,
352 gratia sumendae non erat ulla rosae.
353Bacchus amat flores: Baccho placuisse coronam 345
354 ex Ariadnaeo sidere nosse potes.
355scaena levis decet hanc: non est, mihi credite, non est
356 illa cothurnatas inter habenda deas.
357turba quidem cur hos celebret meretricia ludos
358 non ex difficili causa petita subest. 350
359non est de tetricis, non est de magna professis:
360 volt sua plebeio sacra patere choro,
361et monet aetatis specie, dum floreat, uti;
362 contemni spinam, cum cecidere rosae.
363Cur tamen, ut dantur vestes Cerialibus albae, 355
364 sic haec est cultu versicolore decens?
365an quia maturis albescit messis aristis,
366 et color et species floribus omnis inest?
367adnuit, et motis flores cecidere capillis,
368 accidere in mensas ut rosa missa solet. 360
369lumina restabant, quorum me causa latebat,
370 cum sic errores abstulit illa meos:
371'vel quia purpureis conlucent floribus agri,
372 lumina sunt nostros visa decere dies;
373vel quia nec flos est hebeti nec flamma colore, 365
374 atque oculos in se splendor uterque trahit;
375vel quia deliciis nocturna licentia nostris
376 convenit: a vero tertia causa venit.'
377'est breve praeterea, de quo mihi quaerere restat,
378 si liceat' dixi: dixit et illa 'licet'. 370
379'cur tibi pro Libycis clauduntur rete leaenis
380 inbelles capreae sollicitusque lepus?'
381non sibi respondit silvas cessisse, sed hortos
382 arvaque pugnaci non adeunda ferae.
383omnia finierat: tenues secessit in auras, 375
384 mansit odor; posses scire fuisse deam.
385floreat ut toto carmen Nasonis in aevo,
386 sparge, precor, donis pectora nostra tuis.
387
3883. C C
389
390Nocte minus quarta promet sua sidera Chiron
391 semivir et flavi corpore mixtus equi.
392Pelion Haemoniae mons est obversus in Austros:
393 summa virent pinu, cetera quercus habet.
394Phillyrides tenuit; saxo stant antra vetusto,
395 quae iustum memorant incoluisse senem.
396ille manus olim missuras Hectora leto 385
397 creditur in lyricis detinuisse modis.
398venerat Alcides exhausta parte laborum,
399 iussaque restabant ultima paene viro.
400stare simul casu Troiae duo fata videres:
401 hinc puer Aeacides, hinc Iove natus erat. 390
402excipit hospitio iuvenem Philyreius heros,
403 et causam adventus hic rogat, ille docet.
404respicit interea clavam spoliumque leonis,
405 'vir' que ait 'his armis, armaque digna viro!'
406nec se, quin horrens auderent tangere saetis 395
407 vellus, Achilleae continuere manus.
408dumque senex tractat squalentia tela venenis,
409 excidit et laevo fixa sagitta pede est.
410ingemuit Chiron, traxitque e corpore ferrum:
411 adgemit Alcides Haemoniusque puer. 400
412ipse tamen lectas Pagasaeis collibus herbas
413 temperat et varia volnera mulcet ope;
414virus edax superabat opem, penitusque recepta
415 ossibus et toto corpore pestis erat:
416sanguine Centauri Lernaeae sanguis echidnae 405
417 mixtus ad auxilium tempora nulla dabat.
418stabat, ut ante patrem, lacrimis perfusus Achilles:
419 sic flendus Peleus, si moreretur, erat.
420saepe manus aegras manibus fingebat amicis:
421 morum, quos fecit, praemia doctor habet. 410
422oscula saepe dedit, dixit quoque saepe iacenti
423 'vive, precor, nec me, care, relinque, pater.'
424nona dies aderat, cum tu, iustissime Chiron,
425 bis septem stellis corpora cinctus eras.
426
427(4. D C) 5. E C
428
429Hunc Lyra curva sequi cuperet, sed idonea nondum
430 est via: nox aptum tertia tempus erit.
431
4326. F C
433
434Scorpios in caelo, cum cras lucescere Nonas
435 dicimus, a media parte notandus erit.
436
437(7. G NON : N vel F)
438
439
440(8. H F) 9. A LEM : N
441
442Hinc ubi protulerit formosa ter Hesperos ora,
443 ter dederint Phoebo sidera victa locum,
444ritus erit veteris, nocturna Lemuria, sacri:
445 inferias tacitis manibus illa dabunt.
446annus erat brevior, nec adhuc pia februa norant,
447 nec tu dux mensum, Iane biformis, eras:
448iam tamen exstincto cineri sua dona ferebant, 425
449 compositique nepos busta piabat avi.
450mensis erat Maius, maiorum nomine dictus,
451 qui partem prisci nunc quoque moris habet.
452nox ubi iam media est somnoque silentia praebet,
453 et canis et variae conticuistis aves, 430
454ille memor veteris ritus timidusque deorum
455 surgit (habent gemini vincula nulla pedes),
456signaque dat digitis medio cum pollice iunctis,
457 occurrat tacito ne levis umbra sibi.
458cumque manus puras fontana perluit unda, 435
459 vertitur et nigras accipit ante fabas,
460aversusque iacit; sed dum iacit, 'haec ego mitto,
461 his' inquit 'redimo meque meosque fabis.'
462hoc novies dicit nec respicit: umbra putatur
463 colligere et nullo terga vidente sequi. 440
464rursus aquam tangit, Temesaeaque concrepat aera,
465 et rogat ut tectis exeat umbra suis.
466cum dixit novies 'manes exite paterni'
467 respicit, et pure sacra peracta putat.
468dicta sit unde dies, quae nominis exstet origo 445
469 me fugit: ex aliquo est invenienda deo.
470Pliade nate, mone, virga venerande potenti:
471 saepe tibi est Stygii regia visa Iovis.
472venit adoratus Caducifer. accipe causam
473 nominis: ex ipso est cognita causa deo. 450
474Romulus ut tumulo fraternas condidit umbras,
475 et male veloci iusta soluta Remo,
476Faustulus infelix et passis Acca capillis
477 spargebant lacrimis ossa perusta suis;
478inde domum redeunt sub prima crepuscula maesti, 455
479 utque erat, in duro procubuere toro.
480umbra cruenta Remi visa est adsistere lecto,
481 atque haec exiguo murmure verba loqui:
482'en ego dimidium vestri parsque altera voti,
483 cernite sim qualis, qui modo qualis eram! 460
484qui modo, si volucres habuissem regna iubentes,
485 in populo potui maximus esse meo,
486nunc sum elapsa rogi flammis et inanis imago:
487 haec est ex illo forma relicta Remo.
488heu ubi Mars pater est? si vos modo vera locuti, 465
489 uberaque expositis ille ferina dedit.
490quem lupa servavit, manus hunc temeraria civis
491 perdidit. o quanto mitior illa fuit!
492saeve Celer, crudelem animam per volnera reddas,
493 utque ego, sub terras sanguinulentus eas. 470
494noluit hoc frater, pietas aequalis in illo est:
495 quod potuit, lacrimas in mea fata dedit.
496hunc vos per lacrimas, per vestra alimenta rogate
497 ut celebrem nostro signet honore diem.'
498mandantem amplecti cupiunt et bracchia tendunt: 475
499 lubrica prensantes effugit umbra manus.
500ut secum fugiens somnos abduxit imago,
501 ad regem voces fratris uterque ferunt.
502Romulus obsequitur, lucemque Remuria dicit
503 illam, qua positis iusta feruntur avis. 480
504aspera mutata est in lenem tempore longo
505 littera, quae toto nomine prima fuit;
506mox etiam lemures animas dixere silentum:
507 hic sensus verbi, vis ea vocis erat.
508fana tamen veteres illis clausere diebus, 485
509 ut nunc ferali tempore operta vides;
510nec viduae taedis eadem nec virginis apta
511 tempora: quae nupsit, non diuturna fuit.
512hac quoque de causa, si te proverbia tangunt,
513 mense malas Maio nubere volgus ait. 490
514sed tamen haec tria sunt sub eodem tempore festa
515 inter se nulla continuata die.
516
51710. B C 11. C LEM : N
518
519Quorum si mediis Boeotum Oriona quaeres,
520 falsus eris: signi causa canenda mihi.
521Iuppiter et lato qui regnat in aequore frater 495
522 carpebant socias Mercuriusque vias;
523tempus erat quo versa iugo referuntur aratra,
524 et pronus saturae lac bibit agnus ovis.
525forte senex Hyrieus, angusti cultor agelli,
526 hos videt, exiguam stabat ut ante casam, 500
527atque ita 'longa via est, nec tempora longa supersunt',
528 dixit 'et hospitibus ianua nostra patet.'
529addidit et voltum verbis, iterumque rogavit:
530 parent promissis dissimulantque deos.
531tecta senis subeunt nigro deformia fumo; 505
532 ignis in hesterno stipite parvus erat:
533ipse genu nixus flammas exsuscitat aura,
534 et promit quassas comminuitque faces.
535stant calices; minor inde fabas, holus alter habebat,
536 et spumat testo pressus uterque suo. 510
537dumque mora est, tremula dat vina rubentia dextra:
538 accipit aequoreus pocula prima deus.
539quae simul exhausit, 'da nunc bibat ordine' dixit
540 'Iuppiter.' audito palluit ille Iove.
541ut rediit animus, cultorem pauperis agri 515
542 immolat et magno torret in igne bovem;
543quaeque puer quondam primis diffuderat annis
544 promit fumoso condita vina cado.
545nec mora, flumineam lino celantibus ulvam,
546 sic quoque non altis, incubuere toris. 520
547nunc dape, nunc posito mensae nituere Lyaeo;
548 terra rubens crater, pocula fagus erant.
549verba fuere Iovis: 'si quid fert impetus, opta:
550 omne feres.' placidi verba fuere senis:
551'cara fuit coniunx, primae mihi vere iuventae 525
552 cognita. nunc ubi sit quaeritis? urna tegit.
553huic ego iuratus, vobis in verba vocatis,
554 "coniugio" dixi "sola fruere meo."
555et dixi et servo; sed enim diversa voluntas
556 est mihi: nec coniunx et pater esse volo.' 530
557adnuerant omnes. omnes ad terga iuvenci
558 constiterant—pudor est ulteriora loqui.
559tum superiniecta texere madentia terra:
560 iamque decem menses, et puer ortus erat.
561hunc Hyrieus, quia sic genitus, vocat Uriona: 535
562 perdidit antiquum littera prima sonum.
563creverat immensum: comitem sibi Delia sumpsit;
564 ille deae custos, ille satelles erat.
565verba movent iras non circumspecta deorum:
566 'quam nequeam' dixit 'vincere nulla fera est.' 540
567scorpion immisit Tellus: fuit impetus illi
568 curva gemelliparae spicula ferre deae;
569obstitit Orion. Latona nitentibus astris
570 addidit et 'meriti praemia' dixit 'habe.'
571
57212. D NP
573
574Sed quid et Orion et cetera sidera mundo
575 cedere festinant, noxque coartat iter?
576quid solito citius liquido iubar aequore tollit
577 candida, Lucifero praeveniente, dies?
578fallor, an arma sonant? non fallimur, arma sonabant:
579 Mars venit et veniens bellica signa dedit. 550
580Ultor ad ipse suos caelo descendit honores
581 templaque in Augusto conspicienda foro.
582et deus est ingens et opus: debebat in urbe
583 non aliter nati Mars habitare sui.
584digna Giganteis haec sunt delubra tropaeis: 555
585 hinc fera Gradivum bella movere decet,
586seu quis ab Eoo nos impius orbe lacesset,
587 seu quis ab occiduo sole domandus erit.
588perspicit Armipotens operis fastigia summi,
589 et probat invictas summa tenere deas; 560
590perspicit in foribus diversae tela figurae,
591 armaque terrarum milite victa suo.
592hinc videt Aenean oneratum pondere caro
593 et tot Iuleae nobilitatis avos;
594hinc videt Iliaden umeris ducis arma ferentem, 565
595 claraque dispositis acta subesse viris.
596spectat et Augusto praetextum nomine templum,
597 et visum lecto Caesare maius opus.
598voverat hoc iuvenis tum cum pia sustulit arma:
599 a tantis princeps incipiendus erat. 570
600ille manus tendens, hinc stanti milite iusto,
601 hinc coniuratis, talia dicta dedit:
602'si mihi bellandi pater est Vestaeque sacerdos
603 auctor, et ulcisci numen utrumque paro,
604Mars, ades et satia scelerato sanguine ferrum, 575
605 stetque favor causa pro meliore tuus.
606templa feres et, me victore, vocaberis Ultor.'
607 voverat, et fuso laetus ab hoste redit.
608nec satis est meruisse semel cognomina Marti:
609 persequitur Parthi signa retenta manu. 580
610gens fuit et campis et equis et tuta sagittis
611 et circumfusis invia fluminibus;
612addiderant animos Crassorum funera genti,
613 cum periit miles signaque duxque simul.
614signa, decus belli, Parthus Romana tenebat, 585
615 Romanaeque aquilae signifer hostis erat;
616isque pudor mansisset adhuc, nisi fortibus armis
617 Caesaris Ausoniae protegerentur opes.
618ille notas veteres et longi dedecus aevi
619 sustulit: agnorunt signa recepta suos. 590
620quid tibi nunc solitae mitti post terga sagittae,
621 quid loca, quid rapidi profuit usus equi?
622Parthe, refers aquilas, victos quoque porrigis arcus:
623 pignora iam nostri nulla pudoris habes.
624rite deo templumque datum nomenque bis ulto, 595
625 et meritus voti debita solvit honor.
626sollemnes ludos Circo celebrate, Quirites:
627 non visa est fortem scaena decere deum.
628
62913. E LEM : N
630
631Pliadas aspicies omnes totumque sororum
632 agmen, ubi ante Idus nox erit una super:
633tum mihi non dubiis auctoribus incipit aestas,
634 et tepidi finem tempora veris habent.
635
63614. F C
637
638Idibus ora prior stellantia tollere Taurum
639 indicat: huic signo fabula nota subest.
640praebuit ut taurus Tyriae sua terga puellae 605
641 Iuppiter et falsa cornua fronte tulit,
642illa iubam dextra, laeva retinebat amictus,
643 et timor ipse novi causa decoris erat;
644aura sinus implet, flavos movet aura capillos:
645 Sidoni, sic fueras aspicienda Iovi. 610
646saepe puellares subduxit ab aequore plantas,
647 et metuit tactus adsilientis aquae;
648saepe deus prudens tergum demisit in undas,
649 haereat ut collo fortius illa suo.
650litoribus tactis stabat sine cornibus ullis 615
651 Iuppiter inque deum de bove versus erat.
652taurus init caelum: te, Sidoni, Iuppiter implet,
653 parsque tuum terrae tertia nomen habet.
654hoc alii signum Phariam dixere iuvencam,
655 quae bos ex homine est, ex bove facta dea. 620
656Tum quoque priscorum Virgo simulacra virorum
657 mittere roboreo scirpea ponte solet.
658corpora post decies senos qui credidit annos
659 missa neci, sceleris crimine damnat avos.
660fama vetus, tum cum Saturnia terra vocata est, 625
661 talia fatidici dicta fuisse Iovis:
662'falcifero libata seni duo corpora gentis
663 mittite, quae Tuscis excipiantur aquis';
664donec in haec venit Tirynthius arva, quotannis
665 tristia Leucadio sacra peracta modo; 630
666illum stramineos in aquam misisse Quirites,
667 Herculis exemplo corpora falsa iaci.
668pars putat, ut ferrent iuvenes suffragia soli,
669 pontibus infirmos praecipitasse senes.
670Thybri, doce verum: tua ripa vetustior Urbe est; 635
671 principium ritus tu bene nosse potes.
672Thybris harundiferum medio caput extulit alveo
673 raucaque dimovit talibus ora sonis:
674'haec loca desertas vidi sine moenibus herbas:
675 pascebat sparsas utraque ripa boves, 640
676et, quem nunc gentes Tiberim noruntque timentque,
677 tunc etiam pecori despiciendus eram.
678Arcadis Euandri nomen tibi saepe refertur:
679 ille meas remis advena torsit aquas.
680venit et Alcides, turba comitatus Achiva: 645
681 Albula, si memini, tunc mihi nomen erat.
682excipit hospitio iuvenem Pallantius heros,
683 et tandem Caco debita poena venit.
684victor abit, secumque boves, Erytheida praedam,
685 abstrahit; at comites longius ire negant. 650
686magnaque pars horum desertis venerat Argis:
687 montibus his ponunt spemque laremque suum.
688saepe tamen patriae dulci tanguntur amore,
689 atque aliquis moriens hoc breve mandat opus:
690"mittite me in Tiberim, Tiberinis vectus ut undis 655
691 litus ad Inachium pulvis inanis eam."
692displicet heredi mandati cura sepulcri:
693 mortuus Ausonia conditur hospes humo;
694scirpea pro domino Tiberi iactatur imago,
695 ut repetat Graias per freta longa domos.' 660
696hactenus, et subiit vivo rorantia saxo
697 antra; leves cursum sustinuistis aquae.
698
69915. G EID : NP (16. H F)
700
701
702(17. A C) (18. B C) (19. C C)
703
704Clare nepos Atlantis, ades, quem montibus olim
705 edidit Arcadiis Pleias una Iovi:
706pacis et armorum superis imisque deorum 665
707 arbiter, alato qui pede carpis iter,
708laete lyrae pulsu, nitida quoque laete palaestra,
709 quo didicit culte lingua docente loqui,
710templa tibi posuere patres spectantia Circum
711 Idibus; ex illo est haec tibi festa dies. 670
712te, quicumque suas profitentur vendere merces,
713 ture dato tribuas ut sibi lucra rogant.
714est aqua Mercurii portae vicina Capenae;
715 si iuvat expertis credere, numen habet.
716huc venit incinctus tunica mercator et urna 675
717 purus suffita, quam ferat, haurit aquam.
718uda fit hinc laurus, lauro sparguntur ab uda
719 omnia quae dominos sunt habitura novos.
720spargit et ipse suos lauro rorante capillos,
721 et peragit solita fallere voce preces: 680
722'ablue praeteriti periuria temporis', inquit
723 'ablue praeteritae perfida verba die.
724sive ego te feci testem, falsove citavi
725 non audituri numina vana Iovis,
726sive deum prudens alium divamve fefelli, 685
727 abstulerint celeres improba dicta Noti:
728et pateant veniente die periuria nobis,
729 nec curent superi siqua locutus ero.
730da modo lucra mihi, da facto gaudia lucro,
731 et fac ut emptori verba dedisse iuvet.' 690
732talia Mercurius poscenti ridet ab alto,
733 se memor Ortygias subripuisse boves.
734
73520. D C
736
737At mihi pande, precor, tanto meliora petenti,
738 in Geminos ex quo tempore Phoebus eat.
739'cum totidem de mense dies superesse videbis 695
740 quot sunt Herculei facta laboris' ait.
741'dic' ego respondi 'causam mihi sideris huius.'
742 causam facundo reddidit ore deus:
743'abstulerant raptas Phoeben Phoebesque sororem
744 Tyndaridae fratres, hic eques, ille pugil. 700
745bella parant repetuntque suas et frater et Idas,
746 Leucippo fieri pactus uterque gener.
747his amor ut repetant, illis ut reddere nolint,
748 suadet; et ex causa pugnat uterque pari.
749effugere Oebalidae cursu potuere sequentes, 705
750 sed visum celeri vincere turpe fuga.
751liber ab arboribus locus est, apta area pugnae:
752 constiterant illo (nomen Aphidna) loco.
753pectora traiectus Lynceo Castor ab ense
754 non exspectato volnere pressit humum; 710
755ultor adest Pollux, et Lyncea perforat hasta,
756 qua cervix umeros continuata premit.
757ibat in hunc Idas, vixque est Iovis igne repulsus;
758 tela tamen dextrae fulmine rapta negant.
759iamque tibi, Pollux, caelum sublime patebat, 715
760 cum "mea" dixisti "percipe verba, pater:
761quod mihi das uni caelum, partire duobus;
762 dimidium toto munere maius erit."
763dixit et alterna fratrem statione redemit:
764 utile sollicitae sidus utrumque rati.' 720
765
76621. E AGON : NP
767
768Ad Ianum redeat, qui quaerit Agonia quid sint:
769 quae tamen in fastis hoc quoque tempus habent.
770
77122. F N
772
773Nocte sequente diem canis Erigoneius exit:
774 est alio signi reddita causa loco.
775
77623. G TVB : NP
777
778Proxima Volcani lux est, Tubilustria dicunt:
779 lustrantur purae, quas facit ille, tubae.
780
78124. H Q : REX C : F
782
783Quattuor inde notis locus est, quibus ordine lectis
784 vel mos sacrorum vel fuga regis inest.
785
78625. A C 26. B C 27. C C (28. D C) (29. E C) (30. F C) (31. G C)
787
788Nec te praetereo, populi Fortuna potentis
789 publica, cui templum luce sequente datum est.
790hanc ubi dives aquis acceperit Amphitrite,
791 grata Iovi fulvae rostra videbis avis.
792auferet ex oculis veniens aurora Booten,
793 continuaque die sidus Hyantis erit.

Instructions

To select texts manually for this utility, click on the link at the top of each of the two texts you wish to compare, and then return to this page and reload it. The text ids are stored as cookies.