Jaśkowa dola. 9 pieśni do słow Marji Konopnickiej

»Kołysz mi się, kołysz,
Kołysko lipowa!...«
Niechaj cię, Jasieńku,
Pan Jezus zachowa!
Zachowa cię roczek,
Zachowa cię drugi...
A potem cię wezmą
Do dworskiej posługi.

 ... 

»Kołysz mi się, kołysz,
Kołyseczko z łyka...«
Na gościńcu tuman,
Z wiatrem gra muzyka...
Oj, grają ci, grają
Złociste trębacze...
Jasieńko się żegna,
Matka w progu płacze!

»Kołysz mi się, kołysz,
Kołyseczko biała...«
A ja sobie pójdę,
Gdzie ja będę chciała...
Nie pójdę daleko
Od dzieciątka mego,
Jeno na on cmentarz
Do dołu czarnego!

Pokiwali matuś głową,
Popłakali mało wiele,
Dali czapkę barankową,
Tatusiową kamizelę...

Dali łapcie z łyka szyte,
Za pazuchę kromkę chleba,
— «Idźże, Jaśku, w świat szeroki,
Na wschód słonka, na wschód nieba...

Jeszczećbym ci w chacie rada,
Zbierzesz chróstu, dźwigniesz wody...
Ano kiedyż ci do ludzi,
Jak nie teraz, nie na gody?...

A gódź-że się w dobrą chwilę,
W dobrą chwilę i godzinę,
Po wszelakiej należności,
Choć za zgrzebną koszulinę...

 ... 

Idzie Jasiek po ścieżynie,
Co się spojrzy, to ją minie,
Co się spojrzy, to się smuci —
Albo pójdzie albo wróci...

Stara wierzba jakby żywa,
Gałęziami za nim kiwa,
Czegoś skrzypi, czegoś biada,
Dziw do niego nie zagada...

Oj! nie użył Jasiek w chacie,
Ani wczasu, ni swobody...
— Ano — kiedyż mu do ludzi,
Jak nie teraz, nie «na gody?»...

Rozlegnijże się,
Głosie, po lesie,
Po zielonej, szumiącej dąbrowie!
Otrząśnij z rosy
Trawy i kłosy,
I te głogi, co kwitną w parowie!...

Przez pole, przez wieś,
Rozgłosem się nieś,
Aż do drogi, co idzie w kraj świata...
Niech się zasłucha
Moja dziewucha,
Wodna trzcina — i łąka — i chata...

Hej! głos dokoła!
Cości mnie woła,
Cości z piersi zabiera mi duszę...
Żebym jeno chciał,
Pół światabym miał,
Tylko tyle, że konie paść muszę...

Miesiąca jasność
W strudze roztrąca
Płatki srebrne i złote, i sine...
Żebym jeno chciał,
 ...  złotobym miał!
Tylko sięgnąć w tę modrą głębinę...

I żal i miło,
Jakby się śniło...
Po gałęziach coś szepce, coś gada...
W sercu kołacze,
Śmieje się, i płacze
I chce porwać i samo przepada!

Hej, dziwnaż to noc!
Jakiś dech i moc
Idzie na mnie od nieba, od ziemi...
Żebym jeno chciał
W górębym się rwał,
Jak skowronek skrzydłami szaremi!

W chacie duszno, w chacie nudno,
Twarda ława popod ścianą...
Spojrzyj, spojrzyj, chłopcze młody,
W szybę srebrem malowaną!

W szybce stoi snop promieni,
Od miesiączka, od księżyca,
A na białej smudze tańczy
Bosą stopą latawica.

Jasny warkocz rozpleciony,
Na nim wianek z rokiciny,
A we włosach, ponad czołem,
Migający ognik siny.

Latawica lnu nie sieje,
Lnu nie sieje, lnu nie przędzie,
Tylko w własnej chodzi bieli,
Jak po łące te łabędzie.

Pod tumanem przez dzień cały
Latawica w jarach leży,
Nocą tańczy, nocą śpiewa,
I rozkwita, jak kwiat świeży.

Na zroszonej tańczy trawie,
Wabi śmiechem i pustotą,
A nad głową w ręku trzyma
Brzękające z tęcz rzeszoto...

— Zapachniała ku mnie łąka,
Zapachniała świeżym sianem…
Pójdź, polecim ponad polem,
Chłodną rosą wysrebrzanem...

Za tą brzozą, za olszyną,
Powiem tobie, kto ja taka,
A za lasem, za zielonym
Dam ci złote piórko ptaka…

Za tą górą, za wysoką,
Zdejmę z nieba gwiazdy sine,
A za morzem, za szumiącem,
Wkoło ciebie się owinę...

Gdzie obrócę jasne oczy,
Z wiatrem wzniecisz, spłyniesz z wodą,
Kwiat się poi chłodną rosą,
Serce poi się swobodą...

Senna chmura w skrzydła bije,
Śnieży pióra do księżyca,
A na jasnej smudze tańczy
Bosą stopą Latawica.

Na zroszonej tańczy trawie,
Wabi śmiechem i pustotą,
A nad głową w ręku trzyma
Brzękające z tęcz rzeszoto...

 ... 

Nie swatała mi cię swatka,
Ani ojciec, ani matka,
Jeno pieśni skowronkowe
W te poranki, w te majowe,
Jeno jasne one zdroje,
Kędy konie do dnia poję,
Jeno gołąb ów skrzydlaty,
Jeno ścieżka do twej chaty
I fujarki onej granie,
Co rozlega się po łanie,
I te trzciny, rokiciny —
— Jedźże, Jaśku, do dziewczyny —
 Hej!...

 ... 

Ludzie mi cię nie raili,
Ani do mnie miodem pili,
Jeno ten miesiączek biały
I te gwiazdy cię swatały...
Nie chodziły tu sąsiady
Na namowy, na wywiady,
Jeno cichość wieczorowa
Niosła skądciś miłe słowa,
Nocka jeno w oknie stała,
Chłodną rosą przypijała,
Chłodną rosą mnie budziła —
— A gdzie, Jaśku, twoja miła?...
 Hej!...

Jakże cię mam brać, dziewczyno,
 Jakże cię mam brać,
Kiedy mi cię z białej chaty
 Nie chcą ojce dać?...

Anim ja nie ptak skrzydlaty,
 Anim ja nie ptak,
Żebym z tobą leciał w górę,
 Przez ten modry szlak!

Anim ja nie duch, najmilsza,
 Anim ja nie duch,
Żebym ciebie zdmuchnął z ziemi,
 Jako z kwiecia puch!

Jakże cię mam brać, dziewczyno,
 Jakże cię mam brać,
Kiedy mi cię z białej chaty
 Nie chcą ojce dać?...

 ... 

Anim ja nie mgła z nad łąki,
 Anim ja nie mgła,
Żebym ciebie skrył tumanem
 Przed jasnością dnia!

Anim ja nie grób, dziewczyno,
 Anim ja nie grób,
Żebym z tobą poniewoli
 Żebym dostał wieczny ślub!

 ... 

A czy też urok jaki,
Czy mi tak na śnie stanie?
Że mnie ktoś nocką woła:
— „A wstawajże, hułanie!”...
 Miesięcznaż bo noc!..
Ja konia duchem z łąki...
Stronami ognie świecą...
A za mną czarne wronki
Od boru, kracząc, lecą...
 ... 
Trąbkę gdzieś słychać w dali...
Psy we wsi czegoś wyją...
A we mnie serce wali,
I wdziewam ferezyją...
 Miesięcznaż bo noc!...
A tu ci już gromada
I tatuś przede progiem...
Ja czapkę ciskam w górę:
— Ostańcież z panem Bogiem!..
 Miesięcznaż bo noc!..
W lot furczą chorągiewki;
Przede mną konik skacze...
U krzyża na rozstaju
Zosienka czegoś płacze...
  ... 
Oj płacze, lamentuje,
Cości przez dwie niedziele...
A w trzecią idzie prosić
Sąsiady na wesele!
 Miesięcznaż bo noc!..
Zpod lasu tuman wstaje...
Rży siwy, coś się lęka...
— A cóż ja temu winien,
Ze mi się śni wojenka?..
 Miesięcznaż bo noc!..

Oj, matusiu, lny nam kwitną,
Jako niebo, tak błękitno!
Spielcież zagon koło krzyża,
Bo się na mnie czas przybliża...
 Hej!...

A łzami go polewajcie,
I na słonku suszyć dajcie...
Niech go ciepły wiatr przewiewa,
A skowronek niech ośpiewa...
 Hej!...

A rwijcież go w nockę jasną,
Nim za borem zorze zgasną;
A rwijcież go poniewoli
Z naszej czarnej, chłopskiej roli...
 Hej!...

A zwiążcież go powrósłami,
Jako dziewczę rączętami...
— Próżno, darmo, bój się Boga!
Ja iść muszę, kędy droga,
 Hej!...

Uprządźcież mi cienkie płótno,
Wybielcież je na wygonie...
— Mocny Boże! toć tam smutno,
Toć tam ciężko wobcej stronie!
 Hej!...

Uszyjcież mi koszulinę
W połudeńko, w progu chaty,
Nie żałujcie mi zgrzebnej szmaty!
Albo wrócę, albo zginę...
 Hej!...

Jak dostanę w piersi kulę,
Jeśli taki wyrok boski,
Niech na sercu mam koszulę
Z lnu naszego, z naszej wioski!..
 Hej!...

A gdy skonał w czarnej chacie
Jasieńko miły,
Poszła matka prosić dzwonów,
By mu dzwoniły.

— Mój Jasieńko, mój rodzony,
W trumience leży,
O zagrajcież wy mu, dzwony,
Z tej białej wieży!

Niechaj idzie głos bijący
O jasne słońce,
Przez te pola, przez te lasy,
Z wiatrem szumiące...“

Ale dzwony twarde serce i
Zimną pierś miały.
„Będziem jemu dzwonić, matko,
Za talar biały“. —

 ... 

— Dolaż moja nieszczęśliwa,
Jasieńku miły!
Chybaż tobie łzy te moje
Będą dzwoniły...

Chybaż moje narzekanie
Bić będzie z rosą,
Kiedy ciebie na mogiłki
Z chaty wyniosą!“

 ...